Kenmerken van het narcistisch slachtoffer syndroom

Kenmerken van het narcistisch slachtoffer syndroom 

De gevolgen van narcistisch misbruik zijn niet min. Het kan leiden tot een psychische aandoening die in de moderne psychologie de naam Narcistisch Slachtoffer Syndroom (NSS) heeft gekregen. Deze psychische aandoening komt voort uit langdurig emotioneel misbruik door één of meerdere personen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis.

Narcisme wordt tegenwoordig te pas en te onpas in de mond genomen, soms onterecht, waardoor ook de gevolgen vaak worden miskend.

Nochtans is de snelle (h)erkenning van de gevolgen ervan uiterst belangrijk, zodat gepaste hulp kan worden geboden. Hieronder vind je een lijst van de belangrijkste kenmerken van narcistisch misbruik. Herken je jezelf hierin, dan is het belangrijk dit au sérieux te nemen en professionele hulp in te schakelen.

Herken je dit?

Je voelt je vaak totaal uitgeput

• Je verlegt steeds je grenzen en geeft steeds meer en meer. 
• Je wilt jezelf bewijzen en neemt te veel verantwoordelijkheid op je schouders. 
• Je komt moeilijk tot rust doordat er zoveel onveiligheid in je leven speelt. 
• Zelfs als je moe of ziek bent, is dit voor de narcist geen reden om je rust te gunnen.

Je weet niet meer wie je bent

• Het lijkt wel of je persoonlijkheid met een gom is uitgeveegd.
• Je kent jezelf enkel nog samen in de context met de narcist.

Je relatie is onvoorspelbaar 

• Je leeft voortdurend in verwarring.
• Je weet niet hoe hij/zij gaat reageren: in no time en zonder reden kan zijn/haar gedrag overslaan van lief naar extreem gemeen.
• Er is een grote kloof tussen de woorden en de daden van de narcist. Je weet daardoor niet wat je kan verwachten.

Je lijdt onder angst en paniekaanvallen

• Je hebt het gevoel dat je in een emotionele oorlog zit en je voortdurend moet opletten, net als in een mijnenveld. 
• Je hebt nachtmerries (de weg kwijt zijn, vallen in een ravijn, terecht komen in een storm,...).
• Als je nieuwe gedragingen leert en uitvoert om jezelf en jouw grenzen te beschermen, word je overspoeld door stress en paniek omdat je gewend bent dat je hiervoor door de narcist wordt gestraft. 

Je lijdt aan slapeloosheid

• Je bent constant op je hoede en voelt je onveilig, zeker als je gaat slapen omdat je dan de controle dient los te laten. 
• Je durft niet in te slapen omdat je bang bent dat er iets gaat gebeuren. 

 Je kan niet zonder de narcist 

• Je blijft hunkeren naar zijn/haar liefde en goedkeuring. 
• Je kan of wil de stap niet zetten om de relatie te doorbreken.
• Het voelt alsof je verslaafd bent aan hem/haar.
• Je blijft naar hem/haar opkijken, neemt hem/haar in bescherming en bent blind voor zijn/haar daden.
• Zelfs al ben je gedumpt door de narcist en weet je dat de relatie slecht was, toch verlang je er naar terug. Dit heeft niets met missen te maken, het is gewoon de afhankelijkheid van het slachtoffer richting de narcist.

Het is ALTIJD jouw schuld

• Volgens hem/haar is het jouw schuld dat het een slechte relatie is want jij voldoet niet. 
• Als je het naar je zin hebt in gezelschap, verwijt hij/zij je dat je hem/haar verwaarloost. 
• Ben je stil in gezelschap, dan verwijt hij/zij je dat je niet leuk bent.
• Gaat er iets mis, dan ga je automatisch de schuld bij jezelf zoeken.

Je vervalt in destructief handelen 

• Je verwaarloost jezelf, je vrienden, je hobby’s, je uiterlijk,...
• Je richt (emotionele) schade aan in je omgeving.

Je hebt geen zelfvertrouwen (meer)

• Door zijn/haar manipulatie, is je zelfvertrouwen enorm aangetast. 
• Je bent volledig verbonden met de narcist. Zonder hem/haar voel je je niets.
• Je bent ervan overtuigd geraakt dat de narcist beter weet wat goed voor je is dan jijzelf. 
• Wanneer je te maken hebt gehad met narcistisch misbruik tijdens het opgroeien, heb je zelfs nooit een gezond zelfvertrouwen kunnen ontwikkelen.

Je twijfelt aan jezelf en aan je mentale gezondheid 

• Continue worden jouw eigen waarnemingen in twijfel getrokken, ondermijnd en ontkend. 
• Je wordt zelf als narcist omschreven (door projectie van hem/haar).
• Je hoort telkens dat JIJ het probleem bent. 
• Er wordt je aangeraden hulp te zoeken (door projectie van hem/haar).
• Als je hem/haar vergeeft, doet de narcist gewoon verder. Als je ontploft word je labiel genoemd. 
• Het lijkt alsof jij steeds gekker en zieker wordt, en de narcist steeds ‘gezonder’. Dit is precies wat hij/zij wil!

Je schaamt je voor jezelf

• Je schaamt je omdat je jezelf niet goed genoeg voelt.
• De narcist weet het altijd zo te draaien dat het jouw schuld is, wat er ook gebeurt. Hierdoor ontwikkel je een immens schaamte- en schuldgevoel. 

Je ontwikkelt een ongezond wantrouwen

• In de relatie voel je dat er iets niet helemaal juist is. Je gevoel geeft aan dat de situatie niet te vertrouwen is, maar de narcist weerlegt je gevoelens, waardoor je niet meer weet hoe het nu echt is. 
• Ook nadat je uit de relatie met de narcist bent gestapt, blijf je veel wantrouwen voelen. Je kan niet meer beoordelen welke mensen te vertrouwen zijn en welke niet. 
• Je bent bang om weer in een destructieve relatie terecht te komen, omdat je het de vorige keer ook is overkomen zonder dat je het door had. 
• Je hebt het moeilijk om veilige mensen van onveilige mensen te onderscheiden. Je bent de onveiligheid gewoon, waardoor die op een bepaalde manier vertrouwd voelt.

Je hebt gevoelens van hulpeloosheid, wanhoop en verlies

• Je hebt het gevoel dat je gevangen zit en ziet geen uitweg. 
• Omdat je overgeleverd bent aan de grillen van de narcist en vaak niet meer in contact staat met de realiteit, kun je je volledig hulpeloos en wanhopig voelen.
• De narcist is de enige die de touwtjes in handen heeft.
• Je kan soms totaal overspoeld worden door intense gevoelens van verlies en rouw. 
• Je rouwt om de illusie van een relatie die er nooit geweest is en om het feit dat het zover is kunnen komen. 
• Je rouwt om alle pijn en verdriet die je is aangedaan zonder dat je er zelf enige controle over had.

Verschil met andere psychische aandoeningen:

Veel kenmerken van het narcistisch slachtoffer syndroom (NSS), komen ook terug bij andere psychische klachten. Het uitzonderlijke aan het narcistisch slachtoffer syndroom is echter dat dit het gevolg is van het feit dat het slachtoffer er alles aan doet om te proberen samen te leven met de narcist. Overleven in zo’n destructieve relatie zorgt voor veel innerlijke conflicten, waardoor er een aantal specifieke afweermechanismen worden opgeroepen.

Er zijn drie zeer specifieke kenmerken die duidelijk verschillend zijn ten opzichte van andere psychische aandoeningen zoals bijvoorbeeld het posttraumatisch stress syndroom (PTSS).

1. Het Stockholm syndroom

Het Stockholm syndroom is een psychologische reactie die soms te zien is bij gijzelingen. Het houdt in dat de gegijzelde sympathie krijgt voor de gijzelnemer. Dit is een onbewuste strategie die wordt ingezet om de situatie te overleven (fysiek of mentaal).

In een relatie met een narcist komt dezelfde reactie terug. Wat er ook gebeurt, het slachtoffer blijft de narcist verdedigen. Dit gebeurt onbewust en zeer subtiel. Het vormt de kern van narcistisch misbruik en zorgt voor een ziekmakende binding tussen slachtoffer en dader. Hierdoor is het zo ontzettend moeilijk om eruit te ontsnappen. Het slachtoffer is er in het begin vaak nog van overtuigd dat de relatie niet alleen aanvaardbaar is, maar zelfs van vitaal belang voor het eigen voortbestaan. Het slachtoffer is zo verstrikt in de relatie, dat hij/zij het gevoel heeft niet meer te willen leven als de relatie eindigt.

Deze trauma bonding of traumatische verbinding die door het Stockholm syndroom ontstaat, is een overlevingsstrategie bij misbruik waarbij allerlei vormen van macht en controle worden gebruikt (van intimidatie, emotionele, fysieke en geestelijke mishandeling, van isolement, economische mishandeling, tot aan seksueel misbruik, dwang, controle,..).

Verwarrend genoeg zien de slachtoffers daarbij elke kleine vriendelijkheid van de narcist als een teken dat hij zo slecht nog niet is. Door de vele psychische en fysieke bedreigingen, zullen de slachtoffers zich verloren en geïsoleerd voelen. Maar door de trauma bonding (met de narcist) kunnen ze zich weer even verbonden en iets veiliger voelen.

2. Cognitieve dissonantie

Een andere onbewuste manier van overleven, die door slachtoffers van narcistisch misbruik gebruikt wordt als afweermechanisme, is cognitieve dissonantie.

Dit is een teken van disharmonie, die het slachtoffer ondervindt als gevolg van twee tegenstrijdige ideeën op hetzelfde moment. Het slachtoffer weet bijvoorbeeld dat ze moet stoppen met de schadelijke relatie, maar denkt tegelijkertijd ook dat ze door dit te doen zichzelf (en eventueel de kinderen) in gevaar zal brengen. Dus praat het slachtoffer de relatie goed.

Terwijl het misbruik elke dag duidelijker wordt, blijft het slachtoffer zichzelf vertellen dat het wel meevalt. Deze innerlijke dialoog vermindert de angst, waardoor de band nog extra wordt versterkt tot op het punt dat het slachtoffer de dader ook zal beschermen tegen de buitenwereld en in opstand komt als mensen proberen om het slachtoffer aan te moedigen om te vertrekken.

Het resultaat hiervan is dat het slachtoffer anderen die een bedreiging kunnen vormen voor de relatie zal gaan vermijden en zo nog meer geïsoleerd zal geraken.

3. Gaslighting

Een ander ernstig symptoom dat wordt veroorzaakt door narcistisch misbruik heeft de Engelse term ‘gaslighting’ gekregen.

Gaslighting is een techniek van psychologisch misbruik die gebruikt wordt door narcisten om geleidelijk een extreem gevoel van angst en verwarring te creëren bij hun slachtoffers. Dit gaat zover dat de slachtoffers niet meer vertrouwen op hun eigen geheugen, hun waarneming en gezond verstand. Bij gaslighting probeert de narcist zijn slachtoffer van zijn gelijk te overtuigen door het verstrekken van onjuiste informatie.

Het is een vorm van manipulatie waarbij de realiteit van het slachtoffer wordt vervormd door hen mentaal te bewerken, zodat ze aan zichzelf volledig gaan twijfelen.

Herken je jezelf in deze kenmerken?
Zit je zelf verstrikt in een destructieve relatie met een narcist?

Met de juiste ondersteuning kan je hieruit geraken en jezelf terugvinden. Ik kan jou, als therapeut vertrouwd met narcistisch misbruik, helpen vermijden om opnieuw onbegrepen te worden, wat je symptomen alleen maar zal aanwakkeren. Ik zal de achtergelaten afdrukken snel herkennen en je kunnen begeleiden.