Kenmerken van een narcist

Vandaag de dag wordt het label ‘narcist’ snel gebruikt, soms zelfs te snel. Hoewel iedereen narcistische trekjes kan vertonen, spreken we pas van een narcistische persoonlijkheidsstoornis wanneer het gedrag van een persoon zich herhaaldelijk manifesteert en daarbij emotionele, fysieke of andere vormen van schade veroorzaakt bij zijn of haar omgeving.

Het herkennen van narcistisch gedrag is niet altijd eenvoudig. Narcisme toont zich zelden in één opvallende handeling, maar eerder in terugkerende patronen van denken, voelen en handelen. Vooral binnen intieme relaties, gezinnen of afhankelijkheidsrelaties kan dit gedrag diep ingrijpen en veel verwarring veroorzaken.

Denk je dat je partner, een ouder, collega of iemand anders in je omgeving narcistisch gedrag vertoont? Dan kan onderstaande test helpen om meer helderheid te krijgen. Herken je minstens vijf van de negen kenmerken, dan kan er mogelijk sprake zijn van een narcistische persoonlijkheidsstoornis.

De kenmerken hieronder zijn gebaseerd op de criteria van de DSM-IV, het diagnostisch handboek dat door psychologen wordt gebruikt. Deze lijst dient uitsluitend ter informatie en bewustwording, niet als diagnose.

De test: 9 kenmerken van een narcist

Een persoon met uitgesproken narcistische kenmerken:

1. 1. Heeft voortdurende fantasieën over status, succes, macht, invloed of ideale liefde.

   2. Voelt zichzelf speciaal en meent alleen begrepen te worden door even unieke en bijzondere mensen.

   3. Overdrijft prestaties, talenten, persoonlijke eigenschappen en contacten, en voelt zich superieur aan anderen.

   4. Gebruikt anderen als middel om eigen doelen te bereiken.

   5. Heeft weinig tot geen empathie, wat resulteert in weinig inlevingsvermogen of rekening houden met anderen. Empathisch gedrag is vaak geveinsd: nagebootst en beredeneerd, niet gevoelsmatig.

   6. Heeft een onverzadigbare honger naar aandacht, bewondering en bevestiging, en wil gevreesd of bewonderd worden.

   7. Is jaloers en wantrouwend, en gaat ervan uit dat anderen net zo manipulatief zijn als hij of zij zelf.

   8. Vindt dat hij of zij meer rechten heeft dan anderen en eist voorrang, zelfs wanneer dat onredelijk is.

   9. Voelt zich superieur en boven regels of wetten verheven, en kan fel reageren wanneer hij of zij wordt tegengesproken.

Wat nu?

Herken je meer dan 5 kenmerken?

Dan is er mogelijk sprake van een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Personen met uitgesproken narcistische kenmerken kunnen op verschillende vlakken schade veroorzaken: emotioneel, relationeel, financieel en soms zelfs fysiek. Het is belangrijk om dit ernstig te nemen en tijdig ondersteuning te zoeken, zodat verdere schade kan worden beperkt.

Waarom een lijst met kenmerken helpend kan zijn

Voor veel mensen is het confronterend om kenmerken van een narcist zwart op wit te zien. Toch kan een overzicht helpen om gevoelens van twijfel en verwarring beter te plaatsen. Het benoemen van gedrag geeft woorden aan wat vaak al lange tijd intuïtief werd aangevoeld. Dat betekent niet dat je meteen conclusies moet trekken, maar wel dat je jouw ervaring ernstig mag nemen. Inzicht is geen veroordeling, maar een eerste stap richting duidelijkheid en zelfbescherming.

Is de test niet of niet helemaal herkenbaar?

Dat betekent niet automatisch dat er geen probleem is. Narcistisch gedrag kan zich ook zeer subtiel uiten. Sommige narcisten werken niet met openlijke agressie, maar met manipulatie, schuldinductie, gaslighting of emotionele terugtrekking. Hierdoor wordt het gedrag vaak pas laat herkend.

Als slachtoffer kan je bovendien geneigd zijn om:

• de schuld bij jezelf te leggen

• het gedrag van de ander te minimaliseren

• jezelf als “te gevoelig” te zien

• de narcist te blijven beschermen of goedpraten

Deze patronen maken het herkennen van narcistisch misbruik extra moeilijk, maar ze zeggen niets over jouw waarde of kracht.

Tot slot

Kenmerken van een narcist herkennen is vaak confronterend, maar het kan ook een eerste stap zijn naar meer inzicht, helderheid en zelfzorg. Je hoeft hier niet meteen conclusies aan te verbinden, noch beslissingen te nemen. Bewustwording alleen al kan helpen om beter te begrijpen wat je ervaart en waarom het zo verwarrend aanvoelt.

Je staat hier niet alleen in, en er is ondersteuning mogelijk.